Έκτακτες κοιλιακές συστολές
Οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν περιστασιακά έκτακτες κοιλιακές συστολές (ΕΚΣ). Είναι κάτι επικίνδυνο; Τι τις προκαλεί; Πότε και πως αντιμετωπίζονται;
Η εμπειρία της Μαρίας...
Η Μαρία αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα ‘’ασθενούς’’ που εμφανίζεται σε ένα καρδιολογικό ιατρείο παραπονούμενη για αισθήμα παλμών. Είχε πάντα εξαιρετική υγεία. Ασκούνταν τακτικά και ακολουθούσε μια υγιεινή διατροφή. Δεν κάπνισε ποτέ και γενικά είχε πάντα μια ‘’προσεγμένη’’ ζωή. Τώρα ξαφνικά, στην ηλικία των 34 ετών, έπασχε από σοβαρό αίσθημα παλμών. Μα πως είναι δυνατόν;;;;
Εάν το σκεφτείτε, η καρδιά μας είναι ένα εκπληκτικό όργανο. Χτυπάει περίπου 100.000 φορές την ημέρα. Τις περισσότερες φορές, κάθε κτύπος της καρδιάς είναι απόλυτα χρονομετρημένος.
Μερικές φορές όμως, η καρδιά χτυπάει νωρίτερα από το αναμενόμενο...
Οι ΕΚΣ οφείλονται στην παραγωγή πρώιμων ηλεκτρικών διεγέρσεων που προέρχονται απο τα κατώτερα, μεγαλύτερα, διαμερίσματα της καρδιάς, τις κοιλίες. Εάν έχετε ΕΚΣ περιστασιακά, μπορεί να αισθάνεστε ότι η καρδιά σας ‘’χάνει έναν χτύπο’’, αλλά δεν συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα. Αυτό που συμβαίνει είναι ένας επιπλέον χτύπος. Το μοτίβο λειτουργίας της καρδιάς σας θα είναι το εξής: φυσιολογική συστολή - ΕΚΣ - μικρή παύση - δυνατότερη φυσιολογική συστολή. Αυτή η τελευταία συστολή είναι δυνατότερη από το σύνηθες επειδή η καρδιά σας γεμίζει με περισσότερο αίμα κατά τη διάρκεια της παύσης. Αυτό που αισθανόμαστε είναι αρχικά ένα αίσθημα κενού και στην συνέχεια ένα δυνατό χτύπο στο στήθος από την επόμενη φυσιολογική συστολή.
Το 99% του πληθυσμού, δεν αισθάνεται αυτούς τους πρώιμους παλμούς. Κάποιοι όμως, αισθάνονται κάθε έναν από αυτούς και αυτό τους προκαλεί πολύ σοβαρά συμπτώματα. Αν οι ΕΚΣ είναι συχνές, μπορεί να έχετε αίσθηση φτερουγίσματος στο στήθος σας. Αν συμβαίνει αρκετά συχνά ώστε να επηρεάσει την ικανότητα της καρδιάς να αντλεί αίμα, μπορεί να αισθανθείτε ζάλη, τάση για λιποθυμία ή σπάνια να χάσετε τις αισθήσεις σας.
Στην περίπτωση της η Μαρία, είχε πόνους στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών, ζάλη και ναυτία κάθε φορά που η καρδιά της ‘’έχανε’’ παλμούς. Μερικές φορές το χαρακτήριζε ως ‘’κλωτσιά στο στήθος’’!!! Τα συμπτώματα της γινόταν πάντα χειρότερα στην διάρκεια του εμμηνορρυσιακού της κύκλου.
Για να καταλάβει τι συνέβαινε ο γιατρός της, της έδωσε ένα φορητό καρδιακό μόνιτορ (Holter) για 24 ώρες. Στην περίπτωση της Μαρίας, έδειξε ότι το 20% όλων των παλμών της ήταν ΕΚΣ.
Στην συνέχεια ο γιατρός της πραγματοποίησε ένα υπερηχοκαρδιογράφημα (U/S) το οποίο ήταν φυσιολογικό και ένα τεστ κοπώσεως που έδειξε ότι οι ΕΚΣ εξαφανίζονταν στην διάρκεια της άσκησης. Καθώς η Μαρία εξακολουθούσε να ανησυχεί, μιας και είχε 3 μικρά παιδιά, αποφασίστηκε στην περίπτωσή της να κάνει και μια μαγνητική τομογραφία καρδιάς (CMR), που ήταν επίσης φυσιολογική.
Τι προκαλεί τις ΕΚΣ;
Όπως φαντάζεστε, η Μαρία ήθελε να μάθει τι προκαλούσε τις ΕΚΣ της. Ως καρδιολόγοι, αυτό είναι και το πιο σημαντικό ερώτημα που πρέπει να απαντήσουμε. Υπάρχει κάτι επικίνδυνο που προκαλεί τις ΕΚΣ;;;
Δομικές καρδιακές παθήσεις, όπως π.χ ένα μπλοκάρισμα σε μια αρτηρία της καρδιάς ή ακόμα και καρδιακή ανεπάρκεια, μπορεί να προκαλέσουν ΕΚΣ.
Οι ΕΚΣ που παρατηρούνται σε ασθενείς με παθολογικό U/S ή CMR είναι που μας ανησυχούν περισσότερο. Οι ΕΚΣ που σχετίζονται με δομική καρδιακή νόσο είναι που μπορεί να προκαλέσουν καρδιακή ανακοπή.
Εάν δεν υπάρχει δομική καρδιακή νόσο τότε οι ΕΚΣ φαίνεται να είναι γενικά καλοήθης, εκτός αν το φορτίο των ΕΚΣ είναι σημαντικό - όπως το 20% ή περισσότερο του συνόλου καρδιακών παλμών, γιατί τότε η καρδιά μπορεί να αρχίσει να χάνει την δύναμη της και να εμφανιστεί καρδιακή ανεπάρκεια.
Στα άτομα χωρίς δομική καρδιακή νόσο, όπως η Μαρία, συχνά δεν γνωρίζουμε την ακριβή αιτία των ΕΚΣ. Για κάποιο λόγο, ένα συγκεκριμένο κύτταρο ή ένα σύμπλεγμα καρδιακών κυττάρων, θα ξεκινήσει να παράγει αυτά τα ηλεκτρικά σήματα. Οι ΕΚΣ συχνά διαδράμουν με εξάρσεις και υφέσεις της έντασης τους στην διάρκεια του χρόνου.
Αν και οι ΕΚΣ συνήθως συμβαίνουν χωρίς ιδιαίτερο λόγο, ορισμένα ερεθίσματα και προβλήματα υγείας μπορεί να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο. Π.χ
• Αλκοόλ
• Αναιμία
• Άγχος
• Καφεΐνη
• Άσκηση
• Καρδιακά νοσήματα
• Λοιμώξεις
• Αρτηριακή υπέρταση
• Φάρμακα
• Νικοτίνη
• Διαταραχές του θυρεοειδη αδένα
• Ορμονικές διαταραχές
• Διαταραχές του μεταβολισμού και των ηλεκτρολυτών
Οι ΕΚΣ συμβαίνουν συχνά σε ασθενείς που εκτίθενται σε άγχος. Π.χ στον μεσήλικα που περνάει από ένα διαζύγιο, στον γιατρό που περναει από ένα δικαστήριο, στον υπουργό που φροντίζει για όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό του (σπάνιο...), στον φοιτητή κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.
Οι ΕΚΣ τείνουν να συσσωρεύονται σε στιγμές υψηλής φόρτισης - φυσικής, πνευματικής ή συναισθηματικής. Αλλά όχι πάντα.....
Πότε πρέπει ανησυχούμε για τις ΕΚΣ;
Ευτυχώς, για το 99% των ασθενών που βλέπουμε με ΕΚΣ, αυτή η κατάσταση είναι εντελώς καλοήθης. Ανησυχούμε για τις ΕΚΣ στις ακόλουθες τρεις περιπτώσεις:
1. Όταν υπάρχει δομική καρδιακή νόσος
Αυτό μπορεί να είναι μια αδύναμη καρδιά (καρδιακή ανεπάρκεια), ένα σημαντικό πρόβλημα μιας καρδιακής βαλβίδας, ένα μπλοκάρισμα σε μια αρτηρία της καρδιάς κλπ.
2.Όταν υπάρχουν γενετικές ανωμαλίες
Υπάρχουν ορισμένες γενετικές ανωμαλίες που μπορεί να προκαλέσουν ΕΚΣ, αλλά πολλές φορές δεν μπορούν ανιχνευθούν με τις διαθέσιμες απεικονιστικές εξετάσεις. Υπάρχουν γενετικά τεστ όμως που μπορούν να τις ανιχνεύσουν. Τα γενετικά τεστ έχουν πλέον γίνει αρκετά προσιτά και είναι κάτι που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε π.χ σε ασθενείς με ιστορικό καρδιακής ανακοπής.
Δεδομένου ότι η Μαρία δεν είχε οικογενειακό ιστορικό καρδιακής ανακοπής και τα U/S και CMR της ήταν εντελώς φυσιολογικά οι γενετικές εξετάσεις δεν θα βοηθούσαν κάπου.
3. Όταν οι ΕΚΣ είναι πολύ συχνές
Όταν το 20% ή περισσότερο των καρδιακών παλμών είναι ΕΚΣ, αρχίζουμε να ανησυχούμε ότι ίσως οι ΕΚΣ να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια.
Για τους περισσότερους ασθενείς που βλέπουμε με ΕΚΣ, απλώς γνωρίζοντας ότι δεν έχουν πάρα πολλές ΕΚΣ και ότι η καρδιά τους είναι δομικά φυσιολογική , μπορούν να ζήσουν χωρίς προβλήματα χωρις κάποια θεραπεία. Στην περίπτωση της Μαρίας, καθώς είχε σοβαρά συμπτώματα από τις ΕΚΣ της, έπρεπε να κάνουμε κάτι για να μπορέσει να πάρει τη ζωή της πίσω.
Πώς να σταματήσετε τις ΕΚΣ
1. Ελέγξτε το άγχος και το στρες
Για πολλούς ασθενείς, γνωρίζοντας μόνο ότι οι ΕΚΣ τους είναι καλοήθεις διορθώνει το πρόβλημα και ανακουφίζει από το άγχος. Οι ασθενείς που ενοχλούνται περισσότερο από τις ΕΚΣ είναι συνήθως οι ασθενείς με το περισσότερο άγχος.
Όταν στρεσάρεστε το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη και κορτιζόλη, μεταξύ άλλων ορμονών του στρες που ερεθίζουν την καρδιά και μπορούν να ενεργοποιήσουν τις ΕΚΣ.
Εάν υποφέρετε από έντονο στρες ή άγχος, το πρώτο βήμα είναι να το ελέγξετε. Μπορεί να χρειαστειτε την βοήθεια ενός ειδικού για να το επιτύχετε αυτό.
2. Εξαλείψτε τα διεγερτικά και τις άλλες ‘’κακές’’ συνήθειες
Καταναλώνετε πολλή καφεΐνη; Παίρνετε διεγερτικά φάρμακα για το κρυολόγημα σας, φάρμακα για ADHD ή εισπνεόμενα διεγερτικά φάρμακα για το άσθμα; Χρησιμοποιείτε προϊόντα νικοτίνης, αλκοόλ ή άλλες ψυχοτρόπες ουσίες;
Τα διεγερτικά προκαλούν απελευθέρωση αδρεναλίνης που μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ΕΚΣ.
3. Κοιμηθείτε καλά
Με τη στέρηση ύπνου, οι ορμόνες του στρες ανεβαίνουν και μπορούν να ενεργοποιήσουν τις ΕΚΣ. Πρέπει να έχετε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου με τουλάχιστον 7 ώρες αναζωογονητικού ύπνου.
Εάν είστε υπέρβαροι ή έχετε μεγάλο μέγεθος αυχένα, μπορεί να έχετε άπνοια ύπνου. Αυτή είναι μια κατάσταση όπου οι άνθρωποι ροχαλίζουν δυνατά τη νύχτα και σταματούν να αναπνέουν περιοδικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα επίπεδα οξυγόνου στο σώμα να καταρρέουν και μπορεί να είναι άλλη μια αιτία στέρησης ύπνου και ΕΚΣ. Εάν ο/η συντροφος σας, σας λέει ότι ροχαλίζετε, ή ότι μερικές φορές σταματάτε να αναπνέετε στον ύπνο σας, μιλήστε στο γιατρό σας για να εξεταστείτε για άπνοια ύπνου. Ευτυχώς, οι περισσότερες περιπτώσεις άπνοιας του ύπνου είναι αναστρέψιμες με απώλεια βάρους.
4. Εξαλείψτε τους πυροδότες
Μπορεί να έχετε επιπλέον πυροδότες. Π.χ. μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν μια παρασυμπαθητική μορφή ΕΚΣ.
Οι βαγοτονικές ΕΚΣ πυροδοτούνται από την ενεργοποίηση του πνευμονογαστρικού νεύρου, όπως μετά από ένα μεγάλο γεύμα ή την κατανάλωση ορισμένων τροφίμων. Συχνά, με την αποφυγή των γαστρεντερικών ερεθισμάτων ή με τον έλεγχο του γαστρεντερικού συστήματος, οι ΕΚΣ υποχωρούν.
5. Ακολουθήστε μια διατροφή πλούσια σε κάλιο και μαγνήσιο
Απλά με το να σιγουρευτείτε ότι η διατροφή σας περιέχει αρκετό κάλιο και μαγνήσιο μπορεί να είναι αρκετό για να θέσετε τις ΕΚΣ υπό έλεγχο. Αυτοί οι ηλεκτρολύτες έχουν μια ηρεμιστική επίδραση στα κύτταρα της καρδιάς.
Ωστόσο, οι άνθρωποι που πάσχουν από νεφρική νόσο, πρέπει να είναι προσεκτικοί με τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο και μαγνήσιο.
6. Πολύ λίγη ή πάρα πολύ άσκηση
Όπως και με τις περισσότερες αρρυθμίες είτε η έλλειψη αρκετής άσκησης είτε η ακραία άσκηση (μαραθώνιος, τρίαθλο κ.λ.π) μπορούν να προκαλέσουν ΕΚΣ.
Για εκείνους τους ανθρώπους που ακολουθούν ακραία επίπεδα άσκησης μπορεί να χρειαστεί να μειώσουν την ένταση της άσκησης για να ελέγξουν τις ΕΚΣ.
Ρωτήστε τον γιατρό σας ποιό είναι το ιδανικό επίπεδο άσκησης για σας. Εάν δεν ασκούσασταν τακτικά πιο πριν, μιλήστε πρώτα με το γιατρό σας προτού ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα άσκησης.
7. Διατηρήστε την αρτηριακή πίεση σας υπό έλεγχο
Η ‘’ιδανική’’ πίεση στόχος είναι μικρότερη από 120/80 mmHg. Εάν είναι υψηλή, πρέπει να συνεργαστείτε με το γιατρό σας για να την ελέγξετε.
8. Συνεργαστείτε με το γιατρό σας για τη θεραπεία άλλων ιατρικών προβλημάτων
Συχνά οι ΕΚΣ μπορούν να ενεργοποιηθούν από άλλες προβλήματα υγείας, όπως το άσθμα, η άπνοια ύπνου, η ΧΑΠ, η καρδιακή ανεπάρκεια, η στεφανιαία νόσος κ.τ.λ.
9. Συνεργαστείτε με το γιατρό σας για να αλλάξετε ή να σταματήσετε φάρμακα που μπορεί να προκαλούν τις ΕΚΣ
Π.χ. τα διουρητικά προκαλούν την απώλεια ηλεκτρολυτών. Η μείωση των ηλεκτρολυτών μπορεί να ενεργοποιήσει τις ΕΚΣ.
Μπορεί επίσης να λαμβάνετε ένα διεγερτικό φάρμακο, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άσθματος, της ΧΑΠ, της ADHD κ.λ.π.
Τα φάρμακα που επιμηκύνουν το διάστημα QT στο ΗΚΓ μπορούν επίσης να ενεργοποιήσουν τις ΕΚΣ. Αυτά περιλαμβάνουν πολλά αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά και άλλα φάρμακα.
10. Μπορεί να χρειαστείτε ένα φάρμακο για να βοηθήσει με τα συμπτώματα των ΕΚΣ
Σε ασθενείς που ενοχλούνται έντονα από τις ΕΚΣ, όταν οι αλλαγές του τρόπου ζωής δεν έχουν αποτέλεσμα, πρέπει να δοκιμάσουμε ένα φάρμακο.
Δεδομένου ότι το 99% των περιπτώσεων ΕΚΣ είναι τελείως καλοήθεις, είμαστε συνήθως διστακτικοί να ξεκινήσουμε σε κάποιον μια ενδεχομένως δια βίου καρδιακή φαρμακευτική αγωγή. Συχνά, οι παρενέργειες των φαρμάκων είναι χειρότερες από τα συμπτώματα των ΕΚΣ.
Εάν πρέπει να δοκιμάσουμε ένα φάρμακο, γενικά αρχίζουμε με ένα βήτα-αναστολέα. Περίπου στους μισούς ασθενείς οι β-αποκλειστές βοηθούν με τις ΕΚΣ.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν οι β-αναστολείς δεν λειτουργούν και οι ασθενείς λένε ότι δεν μπορούν να ζήσουν μια άλλη μέρα με ΕΚΣ, μπορεί να δοκιμάσουμε ένα αντι-αρρυθμικό φάρμακο. Τα αντιαρρυθμικά είναι πολύ αποτελεσματικά αλλά παρεξηγημένα φάρμακα και συχνά κάνουν νευρικούς τους γιατρούς, καθώς μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακής ανακοπής ή πρόωρου θανάτου, αν δωθούν σε όχι ‘’σωστά’’ επιλεγμένους ασθενείς.
11. Όταν όλα τα άλλα έχουν αποτύχει, η κατάλυση με καθετήρες (ablation) μπορεί να είναι απαραίτητη
Για εκείνους τους ασθενείς που έχουν υψηλό ποσοστό ΕΚΣ (περισσότερες από 20% ΕΚΣ σε Holter) ή δυσλειτουργία της καρδιάς λόγω των συχνών εκτάκτων ή έντονα συμπτώματα που δεν έχουν επιλυθεί, μπορούμε να εκτελέσουμε κατάλυση της αρρυθμιογόνου εστίας με καθετήρες (ablation). Πηγαίνουμε στην καρδιά με έναν καθετήρα, χαρτογραφούμε την πηγή των ΕΚΣ και στη συνέχεια την καυτηριάζουμε ή την παγώνουμε.
Τα ποσοστά επιτυχίας της κατάλυσης είναι της τάξεως του 80-90% με πολύ μικρή πιθανότητα επιπλοκών.
Στην περίπτωση της Μαρίας, τα συμπτώματα των ΕΚΣ της επιλύθηκαν μόνο με αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ενώ οι ΕΚΣ ποτέ δεν έφυγαν εντελώς, δεν ήταν πλέον ενοχλητικές. Το ποσοστό των ΕΚΣ έφτασε από 20% σε μόλις 1% με αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλοι θα παρουσιάσουν ΕΚΣ από καιρό σε καιρό. Όταν η καρδιά χτυπάει 100.000 φορές κάθε μέρα είναι φυσιολογικό να παραφέρεται που και που...
Δημήτριος Ιατρόπουλος
Αρρυθμιολόγος